Yeraltindaki kayalarin büyük basinçlarin tesiriyle degismesi ve kirilmasi neticesinde yeryüzünde meydana gelen sarsintilara deprem denir. Fakat biz asil depremin depremden sonra insanlarin içinde olduguna , onlari psikolojik olarak nasil yiktigina sahit olduk.
Anadolu, binyillardir depremlerle sallaniyor. Içanadolu'da gördügümüz yüzlerce yerlesim yigintisi 'Höyük', güneydeki denize inmis batikkenler hep bir doga olayinin sonucu. 'Ben depremin ne zaman olacagini biliyorum' diyenlere inanip en ufak sarsintida kendimizi camdan atmak yerine, ilk titremeyi hissetigimizde daha önceden karar verdigimiz eylem planini uygulamlak yasamimizi kurtarabilir. Unutmayin insanlari öldüren deprem degil, kötü yapilmis binalardir. 0 yüzden standartlara uygun yönetmeliklerde belirlenmesi 9 R üzeri siddete bile dayanikli bir binada oturuyorsaniz, belki de yapmaniz gereken tek sey kafaniza düsebilecek objelerden korunmaktir. Yazimda depremden korunma ile ilgili verilen bilgiler, Adana ve Marmara depremleri öncesi tatbikat amaciyla yiktirilan binalarda nerelerin güvenli oldugunu gösteren manken denekleri ve gene söz konusu depremlerle Yunanistan, Tayvan depremlerinde sag kurtulan, kurtarilan insanlarin durumlari da çikarilmistir.
Nasil ki birey ve kurum bazinda yasamamizin büyük bölümünü geçirdigimiz ev ve okullarimizda yangina karsi eylem planimiz varsa veya olmaliysa depreme karsi da olmalidir
Yazimdaki ana temam depremden korunmak için yapmamiz gerekenlerdir. Aslinda medya sayesinda birçok sey ögrendik , ya da öyle zannediyoruz. Çünkü ben birçok seyin eksik anlatildigi, insanlarin kafasinda da yarim yamalak bilgilerin kaldigi kanisindayim. Bunlara yeri geldikçe deginecegim. Depremden korunmanin kafaniza bir yastik alarak beklemek olmadigini ögrenseniz iyi olur.
Depremden korunmak için yapmamiz gerekenleri üç bölümde inceleyebiliriz: deprem öncesi ,deprem esnasi ve deprem sonrasi.
Depremden önce yapmamiz gerekenlerden asagida bahsettim.

Yasadiginiz veya o anda ulundugunuz mekani inceleyin. Korunma için bulunacaginiz yeri ve muhtemel kaçis yolunu belirleyin Eger bulundugunuz noktadan kendinizi 10-15 saniye içinde bina disina çikartacak ve güvenli bir açik alana uiastiracak pozisyonunuz varsa; bu yolu saptayin. (Bu yöntem sadece giris alti, giris ve 1. katta olanlar için geçerlidir.)
Deprem sirasinda ilk 10-15 saniye binayi terkedebilmek açisindan çok önemlidir. Daha önce yasanan depremlerden elde edilen istitastiki verilere göre, binalarda yikima yol açan unsur, hissettiginiz ilk sarsinti degil, binanin rezonansa girmesidir. Bu da size aranilan süreyi kazandirmaktadir.
Bu süre içinde kaçma eylemini gerçeklestirebilecek bir yöntem buldugunuz takdirde, tatbik ederek zamani saptayin. Böylelikle hem kesin kaçis sürenizi ögrenebilir, hem bu süreyi daha da kisaltacak yöntemier gelistirebilirsiniz.

Kisisel kaçis zamani ile, birilerine yardim ederek (esiniz, çocugunuz, is arkadasimz ya da bir sakat) kaybedeceginiz zaman çok farklidir. Farkli senaryolar gelistirnienizde ve süre tutarak denemenizde yarar vardir.
Kapi veya cam kenarinda ya da bulundugunuz yeri 10-15 saniye içinde terkedebilecek bir mesafede iseniz, herhangi bir acil çikis aninda kullanacaginiz güzergah üzerinde size engel olabilecek saksi, masa, sandalye, koltuk, sandik ve benzeri unsurlan ortadan kaldiriniz.
Bazi durumlarda ani bir acil çikis olanagi yaratabilirsiniz. (giris katindaki cami kirarak disari çikmak gibi). Bu cam kalin ya da sekurit (saglamlastirilmis) olabilir. Bunu kirmak için bir yangin söndürme tüpünü kaçis yolu üzerinde bulundurabilirsiniz. Unutmayin, vüciidunuzda kesiklere ve yirtilmalara yol açmayi engellemek için önce cami kendinize zarar vermeden kirmalisiiuz.
Binayi terk ederken mutlaka basinizi yüksekten veya tavandan düsen nesnelerden (tugla. kiremit, avize v.b.) korumalisiniz. Bu asamada yastik bir ise yaramayacak, aksine çevrenizi görmenize ve sesleri duymaniza engel olacaktir. Bir kask veya baret, bulamazsaniz bir sandalye, bir tahta parçasi, büyük ve kalin bir kitap isinize yarayabilir.
Eger binayi 10-15 saniye içinde terk edemiyorsaniz, kesinlikle merdivenlerden, merdiven bosluklanndan uzak durunuz. Asansör bir tuzaktir. Kullanmayiniz. Yikilan binalarda en yüksek oranda ölüm bu noktalarda meydana gclmektedir. Birinci kattan daha yüksekteyseniz. atlamayi denemeyiniz. Yasanan depremlerde ölümle ve ciddi yaralanmalaila soniiçlanan olaylann büyük bir bölümü yüksekten atlamayla iliskilidir. Bunun yerine yüksek binalarda yapilmasi zorunlu olan harici yangin merdivenlerini kullaniniz. Demir konstrüksiyondan insa edilen bu merdivenler, binadan bagimsiz oldugu için yikim darbcsinden daha zor etkilenecek ve bagli oldugu yerden kopmasi halinde, çeperlerindeki kusaklar nedeniyle düsme aninda bir koruma alani olusturacaktir. Dahili yangin merdivenleri koruyucu bir alan yaratmayacaktir.
Eger bulundugunuz bina depreme dayanikli ve bulundugunuz mekandaki masa çelik veya kalin masif ahsap malzemeye sahipse basiniza düsebilecek esyalardan sizi koruyabilir. Ama tavan çökmesi halinde hiçbir koruyucu özelligi olmayacaktir. Örnek olarak Japonya'da ögrencilerin sigindigi masa altlarini verebiliriz.
Bu masalar aslinda bogazlari birleçtirilmis birer çelik kafestir. Bu özelligi nedeniyle siralar halinde masa bir arada düsünüldügünde çöken tavan karsilayici ciddi bir direnç noktasi olusturmaktadir. Oysa Türkiye'de kullanilan basit tahta veya zayif siralann böyle bir agirhgi tasiyamayacagi kesindir.
Bir "Yasam Üçgeni Alani" yaratin. Masa, yatak alti gibi yerler yerine, Agirlik merkezi yere yakin çelik dolaplar (boyu uzunsa ve yapabiliyorsaniz yana devirin), para kasalari, çamasir ve bulasik makinesi gibi nesnelerin yanma yatin ve cenin pozisyonu alin.
Sunu unutmamak gerekir ki herhangi bir yikilma aninda bu nesneler belki ezilecek ama asla yok olmayacaklardir. Yanlarinda yaratacagi alan sizin yasam üçgeniniz olacaktir.
Mutfak iyi bir saklanma ve "Yasam üçgeni" yaratilabilecek uygun bir ortamdir. Tezgah altinda ve yaninda yer alan finn, bulasik makinesi ve buzdolabi, bu bölümün ezilme oranini en aza indirger. Ancak, set üstü dolaplardan dökülecek tabak, çanak ve bardak gibi cisimlere karsi bir önlem alinmasi, raflarin düsmesine engel olmak için de duvarla olan baglantilannin sabitlestirilmesinde yarar vardir.
Yasanan depremlerden elde edilen veriler, mutfak ve banyolann en uygun yerler oldugunu göstermektedir. Çünkü enkaz altinda kalindigi takdirde, bu bölümlerde hem yasam üçgeni yaratabileceginiz unsurlar vardir, hem de patlayan borulardan sizan suyu içerek vücudunuzu crash sendromundan koruyabilme olanagi mevcuttur. Enkaz altinda kalan kisileri bekleyen en ciddi tehlike böbrek yetmezligi nedeniyle ortaya çikan sendromlardir.
Yine yanlis ögrendigimiz bir kural. Bulunmamaniz gereken bir yer de kapi pervazlandir. Kapi pervazlannin tasiyici hiçbir özelligi yoktur. Çelik kapilara da güvenmeyin. Bunlarin da tasiyici özelligi olmadigi gibi, hem tehlike aninda kirilmasi mümkün degildir, hem de üzerinize devrilme riski bulunmaktadir.
Depreme uykuda yakalandiginiz takdirde, kullanmaniz gereken 10-15 saniyelik süre bir hayli azalacaktir. Bunun için yataginizin iki yanina 1 m3'lük tahta sandiklar yaptirmaniz ve içlerini kitaplarla doldurduktan sonra, kalin bir iple çevresini sarmaniz yararli olabilir. Kitaplar da büyük bir agirlik altinda ezilmeyecek, sardiginiz kalin ip ise sandigin patlamasina engel olacaktir. Böyle bir hazirliginiz yoksa, yatagin hemen kenarina ve yanina yan yatarak cenin pozisyonu alin.
Bunlarin disinda evdeki sabit esyalarda da bazi degisiklikler yapilmali. Bogaziçi Üniversitesi uzmanlari ,"deprem öncesinde önlemleri almaliyiz ki ,kaybimiz en az olsun "diyor. Su önlemleri alabiliriz:
o Kitap raflarini. dolaplari, aynalari, isitici cihazlari devrilmeyecek bir sekilde duvara sabitleyip lamba. avize, tablo. biblo gibi esyalari düsmeyecek sekilde yerlestirip sabitleyin
o Yangin söndürme aletlerinin kontrolünü periyodik olarak yapin
o Depremin uyku esnasinda da meydana gelebilecegini gözönünde bulundurarak, yataginizin çevresinde üzerinize yikilabilecek agir esyalarin olmamasina ve yataginizin pencere kenarinda bulunmamasina dikkat edin
o Yanici, patlayici ve kimyasal maddelerin bulunduklari kaplari kirilmayacak dolayisiyla maddeler etrafa saçilmayacak sekilde saklayin
o Kaçis yollarinda geçisi engelleyebilecek esyalar bulundurmayin
o llkyardim malzemeleri, elfeneri, pil, temizliktorbalari, bir miktar
nakit para, az yer tutan dayanikli gidalar, kisa dalga alicisi olan radyo (yedek pilleriyle beraber), içme suyu, sinyal düdügü, gaz maskesi, yangin söndürücüleri, mum ve kibrit gibi esyalari her an hazir olacak sekilde bulundurun
o Su, gaz ve isitma sistemi ile vana ve tesisatlarinin kimyasal ve tehlikeli maddelerin depolarinin, ilkyardim malzemesinin, yangin söndürme aletlerinin, yangin musluklarinin, bina disinda önceden belirlenen toplanma alanlarinin yerlerini isaretlerle belirleyin
o o Dosya dolaplari için alinacak önlemler: Birimler birbirine baglanmalidir. Çekmecelerin kilitleri ve mandallari saglamlastirilmali, dolaplar yere sabitlenmelidir.
o Tehlikeli maddeler için alinacak önlemler:
Kirilmaz siseler kullanin. Raf kenarlarina engeller koyun. Siselerin düsmesini engellemek için lastik bant kullanin veya telle siseleri baglayin. Raf ve dolaplari duvara sabitleyin. Agir ve tehlikeli maddeleri en altta kapali gözlerde saklayin.




Gelelim deprem aninda yapmamiz gerekenlere: Deprem ani en önemli andir. Bu süre 1-2 saniyeden üç dakikaya kadar sürebilir. Deprem aninda 10 - 15 saniye içinde bulundugunuz binayi terk edebiliyorsaniz derhal kaçin, yoksa güvenli bir yer bulun
Ilk sarsintiyi hissettiginiz anda sakin olun. Panige kapilmayin. Panik, saglikli düsünmenizi engelleyecek, hatali, bilinç disi hareket etmenize yol açacaktir. Bilinçti düsünebilmek, hazirliklannizi felaket aninda degil, daha önce yapmaniza ve planlamaniza baglidir.
10-15 saniye içimde bulundugunuz yerden bina disina güvenli bir açik alana çikma olanaginiz ve planmiz varsa, bunu derhal daha önce önerdigim anilan önlemleri alarak uygulamaya koyun.
Eger binayi terk edemiyorsaniz, daha önce belirlediginiz yasam üçgeni alanina gidin ve yan yatarak cenin pozisyonunu alin.
Kesinlikle oradan oraya kosmayin ve ayakta durmayin.
Yan yatarak cenin pozisyonu almaniz, hem ellerinizle basinizi korurken çevreyi görme ve gözlemleme sansi verecektir. Kolon, kiris veya duvarlar bir anda düsmeyecek, bu hareket belli bir sallantinin ardindan gerçeklesecektir. Bu da size son dakikada da olsa vücudunuzu koruma sansi verecektir.
Herhangi bir sckilde enkaz altinda ezilme durumu oldugunda vücudunuz bu sekilde azami korunma olanagina sahiptir. Iç organlannizin büyük bir bölümünü ve böbreklerinizden birini çalisir durumda tutabilmek için en ideal sekildir. Enkaz altinda öncelikle böbreklerin iflas ettigi bilinmelidir. Depremzedelerin kurtanlmasi halinde bile, vücudunda onarilamaz hasarlarin olustugu ve bu nedenle ölüm olaylannin yasandigi saptanmistir.
Cenin pozisyonunun bir diger özelligi ise, kurtarma ekiplerinin kazazedenin bulundugu bölüme en küçük bir gedikten de olsa ulasmasi halinde, onu bulundugu yerden çikartamazsa bile, elini tutmasina izin vermesidir. Saatler sonra bir dis yardimin eline dokunmasi sayesinde, kazazedenin beyni hizla adrenalin pompalamaya baslayacak ve onu yeniden hayata baglayacak çok önemli bir köprü kurulmus olacaktir.
Balkona çikmaktan, merdivenden inmekten, asansöre binmekten kaçinin. Kolon ve kirislerden de uzak durun. Bu arada, camlar kirilabilir, kitapliklar devrilebilir, mutfak dolaplarindaki tabak çanaklar dökülebilir. Bunlari göz ardi etmeyin.
Kitap hayat kurtarir. Entelektüellikten söylemiyorum, gerçekten öyle. Evin ortasina koyacaginiz kitap dolu bir sandik, depremde en saglam bir siginak oluyor.
Marangoza kenarlari 1 metre uzunlugunda tahta küp seklinde bir sandik yaptirn ve içini tika basa kitapla doldurun. Dikkat! Sandik mukavva degil, mutlaka masif tahta olmali. Sandigin içine doldurulan kitaplar kirilmaz, parçalanmaz, ezilmez.
Kitapla doldurulmus sandigm çevresini çamasir ipinden daha kalinca bir naylon iple sikica sann, Böylece sandik darbelerle parçalansa bile ip kutunun. dagilmasini önleyecektir. Içi kitap dolu sandigi evdeki kolonlardan herhangi birinden 1 metre uzaga yerlestirin.
Deprem aninda sandigin yanina siginin. Dizlerinizi kaminiza çekerek ve basinizi da dizlerinize dayayarak pozisyon alin. Sandigin üzerine devrilecek bir kolon yada beton plaka sandigi en fazla 10-15 santim ezebilir. Sandigm yaninda her durumda depremzedeye yetebilecek bir yasama alani kalir. Yalniz su unsura da dikkat etmelisiniz. Sandigi daha saglam olur diye çivi ya da benzeri malzemelerle saglamlastirmaya çalismaym. Çiviler, sandigin üzerine bir sey düstügünde basinçla tahtadan firlar ve depremzedeyi yaralayabilir. Kalin çamasir ipi kullanin.
Iste televizyonlarda bas bas bagirarak söyledikleri deprem çantasi. Aslinda o sizin hayatinizi kurtaracagina belki de size gerekli olan 5-10 saniyelik kaçma zamaninizi çalarak hayatiiza malolacaktir. Asla hazirladiginiz deprem çantasma ulasmak için zaman harcamayin. Eger o an elinizin altinda degilse pilli radyo, fener, konserve yiyecek ve içeceklerin bulundugu çantaya ulasmaya çalismak, sakinmakve korunmak için size gerekli olan süreyi çalabilir.
Deprem sirasinda eger disanda bulunuluyorsa ; bina, direk, reklam panosu, duvar gibi devrilebilecek materyallerin uzaginda durmak gereklidir. Herhangi bir nesnenin (araba , balkon..) altina girmek çok sakincalidir. Deprem bitene kadar açik alanda beklenmelidir.
Eger bina içinde bulunuluyorsa, en güvenli yerler : ev yikildiginda bizim yasamamiz için gerekli yer kalmasini saglayacak saglam ve büyük esyalann yanidir. Anne karnindaki pozisyonda yatmak gereklidir. Bunun söyle bir yarari vardir: Bina çöktügünde çamasir makinesi, bulasik makinesi, mutfak tezgahi, büfe ya da büyük kanepe gibi esyalar çökme sonucu tavani bir miktar tutarak küçük bir alan yaratirlar. Bu alan bir insanin yasamasi için yeterli olabilmektedir. Ancak çok önemli bir nokta da evde belli dönemlerde deprem tatbikatinin yapilmasi ve deprem sirasinda nerede ne kosulda olursak olalim hiç düsünmeden dogru olan yere en kisa surede ulasma yollarinin planlanmasidir! Eger bu yol üzerinde engel teskil edecek esyalar varsa kaldinlmalidir. Kapi altinda durmak, masa yada yatak altina girmek çok sakincalidir. Zemin ve birinci katlar riskli katlardir, deprem sirasinda 5-6 saniyede mekan terk edilebiliyorsa mutlaka terk edilmesi gereklidir.
Depremden önce yapilacak birkaç basit hazirlik depremden sonraki zor yasantimizi çok kolaylastirabilir. Örnegin aracimizin bagajinda; bir çadir, uzun müddet bozulmayan yiyecek ve içecekler, fener, ilk yardim malzemesi, giysi, telsiz, battaniye, sihhi malzemeler gibi esyalarin bulunmasi organize yardimin gelmesi için gerekli olan 3- 4 gün boyunca bizi çok rahatlatacaktir.
Unutmayin ki deprem her zaman biz evdeyken olacak demek degildir. Gündüz evimizden kilometrelerce uzakta iken deprem oldugunda eve dönmek için Istanbul gibi bir metropolde arabanizi kullanamayacaginizi hatirlatmak isterim. Yollann büyük bölümü yikilacak yada enkaz yiginlarindan kullanilamaz hale geîecektir. Saglam ve kullanilabilir durumdaki yollar ise trafik yogunlugundan kullanilamaz hale gelecektir! Bu durumda saatlerce yürümek, yakinlarimiza ulasmanin tek yolu olacak. Spor bir ayakkabi, rahat birkaç giysi ,yagmurluk bu uzun yürüyüsü daha mümkün kilacaktir.
Kobe depreminde yasanniis oldugu gibi bir baska büyük tehlike de, depremden sonra çikacak olan yanginlardir. Kobe'de depremden ölenler kadar depremden sonra çikan yanginlarda ölenler de çok fazladir. Eger depremde evimiz yikilmadiysa eve girip dogalgaz , elektrik, LPG tüpü gibi sistemleri ana vanalarindan kapatmak gereklidir. Bunun disinda salgin hastaliklar, yiyecek ve içecek kitligi, sel ve artçi depremler gibi ana deprem sokundan sonra devem eden tehlikelere karsi da mutlaka önlem alinmalidir.
Deprem sirasinda araçta bulunanlar da sunlari yapmalilar:
Yer sarsintismi otomobilde, tünelde veya kapali bir otoparkta hissettiginiz anda;
Panige kapilmayin. Yolda iseniz, aracmizi yol kenarina çekip, binalardan, elektrik direklerinden veya agaçlardan uzakta durdurun.
Tünel içinde iseniz ve çikisa yakin degilseniz, aracinizi durdurup asagiya inin ve yanina yan yatarak cenin pozisyonu alin. Aracinizin içinde durmayin. Ayni yöntemi kapali bir otoparkta iseniz aynen uygulayin.
Araç içinde oldugunuz takdirde, üzerinize düsen bir parça ile ezilme riski tasiyorsunuz. Oysa disina çikip, yanina yattigmiz takdirde, üzerinize yikilacak tavan, tünel gibi büyük kitleler araci belki ezecek, ama yok etmeyecektir.
Buraya kadar genel bilgiler verdim. Simdi de nerede bulundugumuzu ilgilendiren bazi bilgiler vereyim.
Örnegin 1-2 katli bir evdeysek: Oldugunuz yerde, sarsintinin geçmesini bekleyin.
Ikinci kattan ya da üst katlardan zemin kata inmeyin. Çünkü en çok zemin katta olur.
Gazla ve elektrikle çalisan ev aletlerini kapatin. Fisleri prizden çekin. Eger olanak varsa ana sigortayi gevsetin. Evinizi terk ederken esyalardan çok caninizi düsünün. Herseyi birakin çikin. Tuvalet ya da banyoda iseniz kendinizi aynadan ya da raflardan uzak tutun. Eger eviniz yikilmiyorsa, hemen disari çikmayin.
elefonu acil durumlarda kullanin Söylentilere itibar etmeyin, televizyon ve radyo dinleyerek depremle ilgili bilgileri izleyin.

Çok katli bir apartmandaysak:
o Çok katli apartmanlarda üst katlar, alt katlara göre çok sallanir. Bu binalar deprem yönetmeligine ve fen kurallarina göre yapilmissa çökme tehlikesi yoktur.
oYangin merdiveninin kapisini açik tutun
o Binayi bosaltirken asansörü kullanmayin
o Asansörde iseniz bütün dügmelere basip durdurmaya çalisin. Durdugu ilk katta inin.

Sokakta veya bir magazada iseniz:
o Büyük kolonlarin yaninda durmaya çalisin. Raflardan ve kolonlardan uzak durun.
o Yangin çikislarina, merdivenlere ve yürüyen merdivenlere kosmayin.
o Anonslari dinleyin. Magaza güvenlik personelinin uyari ve önerilerini yerine getirin.
o Satin aldiklarinizi birakin. Elleriniz bos olsun.
o En tehlikeli olanlar, kirilmis duvar parçalari ve ilan levhalaridir. Bunlardan etkilenmemeye çalisin. Genis açik alanlara gidin.
o Yolun kenarinda agaçlar varsa altina girip durun. Elleriniz bossa basiniza koyun ve basinizi koruyun.
o Binalardan uzaklasin.
o Panik yapmadan, genis alanlara gidin.
o Bahçe duvarlarindan uzak durun.
o Düsen cam ve çerçevelere dikkat edin

Tiyatro veya sinemada iseniz:
o Gösteri sirasinda salon çok karanliktir. 0 nedenle panik yapmayin. Güvenlik görevlilerinin gösterdigi yöne gidin. Umarim size bir görevli yardim edecektir.
o Basinizi bir çanta ile koruyun. Siralar arasinda çömelmis durumda koltuklarin altina girin ve sarsintinin geçmesini bekleyin.
o Yangin çikisina dogru hemen kosmayin.
Henüz ülkemizde pek yaygin degil ama eger metroda iseniz:
o Hemen çikis merdivenlerine kosup izdiham yaratmayin.
o Eger yangin olursa, agziniza bir bez tutun. Unutmayin heryeralti çarsisinin çikisi vardir. Karanlik olsa bile, duvar diplerini izleyerek bu çikisa mutlaka varirsiniz.
o Metro durunca herhangi bir anons yapilmadan çikmayin. Ters yönden gelen metro trenine dikkat edin.
o Elektrikler kesilmis ise bir anda çok karanlik olacaktir. Ancak unutmayin acil durum isiklari yanacaktir.
o Panik yapmayin. Kolonlarin yaninda bekleyin.

Araba kullaniyorsaniz:
o Depremden sonra pek çok kisi arabasina atlayip yola çikacaktir. Yogun trafik sikisikligi olmasi kaçinilmazdir. Kaza ve çarpmalara dikkat edin. Ilk anda yavas yavas saga yanasip durun.
o Eger otoyoldaysaniz yolun kenarindaki aydinlatma direklerine ve eger varsa ses yalitim duvarlarina dikkat edin, devrilebilir.
o Tünel giris ve çikis yakinlarinda durmayin. buralarda yamaç kaymalari ve kaya düsmeleri olabilir.
o Radyodan yoldaki hasar ve diger durumlar hakkinda bilgi almaya çalisin.
o Büyük kamyon ve tankerlerden uzak durun
o Yoldaki anormal durumlari ve yanginlari cep telefonu ya da yol kenarindaki acil telefon ile ilgililere haber verin.
Deprem sonrasinda nasil davranacaginiz da önemli. Panige gIrmemek, fisiltilara kulak asmamak, kurtarma çalismalanna katilmak gerekiyor. Deprem öncesi önlemlerinizi aldiniz ve depremi az ya da çok hasarla atlattiniz ise bu kez baska sorumluluklar sizi bekliyor. Ön kosul panige kapilmamak, uyanik ve hizli davranmak.
Eviniz hayatiiniza zarar vermeyecek ölçüde hasar görüp, sizin disari çikmaniza izin veriyorsa, binayi terk etmeden öiice çevrenizdeki seslere kulak verin. Bu sesler, sizden çok daha zor durumda olan insanlara ait olabilir. Sese olan yakinligmiz sayesinde binanin disindan yapilacak bir yardimdan çok daha hizli bir sekilde göçük altindakileri hayata kavusturabilirsiniz.
Kalabalik mekanlari bosaltirken sakin olmak, hasari en az ölçüde atlatmak açisindan önem tasir. Toplu ve düzenli hareket bu safhada çok önemlidir. Binalarin disina çiktiginiz andan itibaren de kurtaricilarin çalismalarina katilmak gerekir. Verebileceginiz küçücük bir destek, bir insan hayati, daha büyük yardinilar birden çok insanin hayati demektir. Yine de medyadan izledigimiz gibi etrafta gereksiz kalabalik olusturmamak , yikik binalarin üstüne çikarak altta kalanlara daha fazla agirlik yüklememek gerekir. Felaket sonrasi olasi karmasa ortami için dikkatli olunmali. Özellikle de söylentilere, dilden dile dolasan deprem fisiltilarina yenilerini eklememeli ve kulak asmamaliyiz. Bu tür söylentilerle, Marmara Depremi'nin ardindan da yasandigi gibi halkta daha büyük panik olusturdugunu ve normal yasamin bir türlü geri kazanilamadigini gördük.
Sükunetinizi koruyun. Durumunuzu degerlendirin. Yarali olup olmadiginizi belirleyin.
Bulundugunuz yapi yikilmamissa, kontrollü, hizli ve dikkatli bir sekilde binayi terk edin. Hemen ardindan gelebilecek bir artçi sok, o ana kadar yikilmamis, ancak tasiyici elemanlarina zarar vermis olan binayi yikabilir.
Sarsinti aninda merdivenler baglanti yerlerinden ayrilmis, tavandan dökülebilecek siva, beton parçasi olabilir. Binadan ayrilirken kapilari dikkatli bir sekilde açin, bu gibi tehlikelerden sakinin ve basinizi koruyun.
Eger enkaz altinda iseniz kipirdayacak durumunuz varsa ve kesin bir çikis yolu görebiliyorsaniz hareketlenin. Aksi takdirde pozisyonunuzu koruyun ve sakin olun. Fazladan her çaba, size gelecekte gerekli olacak enerjiyi ve suyu tüketecektir.
Disandan bir müdahale sesi duyana kadar bagirmaya çalismayin. Bu enerjinizi zamansiz tüketmenize yol açacaktir. Bir ses duydugunuzda cevap verin ve pozisyonunuzu atlatmaya çalisin.
Ilerleyen saatlerde disariya ses verebilecek bir ses kaynagi yaratma yolu bulun. Tencere benzeri bir metale vurulacak biçak sapi, sert bir yüzeye vurabileceginiz diger sert bir cismin olup olmadigini kontrol edin. Çünkü saatler geçtikten sonra böyle bir sey edinme gücünü kaybetmis olabilirsiniz.
Kurtarma ekipleri, olay yerine ulastiklannda bakacaklan ilk yer enkaz üzerinde kabarmis bölgelerdir. Kabaran bu bölgeler muhtemel yasam üçgenlerinin oldugu noktalardir. (Buzdolabi, bulasik ve çamasir makinesi, çelik para kasasi, demir dolap v.b.) Böyle bir pozisyona sahipseniz, ilk ulasilacak kurtarma bölgesindesiniz demektir.
Artik depremden korunmak için yeterli planimiz ve bilgimiz var demektir. Hayatta her seyi degistiremeyiz ama en azindan bu önlemler belki bizi bir adim öne çikarabilir. Umarim bu bilgileri kullanmaya gerek duymayiz.
--o-



kaynaklar:
insan ve doga olusumu (belge) AKUT
deprem zararlarini azaltmanin yollari (belge) Bogaziçi Üniversitesi
Why the Earth Quakes M. Levy and M. Salvadori
Earthquakes Bruce A.Bolt